Οι ληστές και τα Τραγούδια τους στη Δυτική και Κεντρική Ελλάδα

Ευριπίδης Μακρής: "Οι ληστές και τα τραγούδια τους στην Δυτική και Κεντρική Ελλάδα(1827-1930)"
Γράφει ο: ΒΑΣΙΛΗΣ Π. ΚΟΝΙΤΣΙΩΤΗΣ

Ο γνωστός λόγιος, λογοτέχνης και συγγραφέας που συνέγραψε πλήθος βιβλίων λαογραφικών, σχολικών βοηθημάτων, διηγημάτων, δοκιμίων και μελετών, αυτή τη φορά μας εξέπληξε θετικά παρουσιάζοντας την τελευταία του συγγραφική εργασία, που αναφέρεται σε μία πολυτάραχη εποχή του Ελληνικού Έθνους από τα πρώτα χρόνια της ανασυστάσεως και αναγεννήσεως, σαν κρατικής οντότητας της Ελλάδος από το 1827 και μέχρι τα χρόνια του μεσοπολέμου, 1930 όταν το νεαρό τότε Ελληνικό κράτος προσπαθούσε να ορθοποδήσει όταν η ζωή και το μέλλον του εξηρτάτο άμεσα από τις επιθυμίες, επιδιώξεις και συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων. Έτσι το φαινόμενο της ληστοκρατίας κατέστη διαχρονικό αφού και σήμερα, με την αθρόα είσοδο κυρίως των λαθρομεταναστών, ευρίσκεται και πάλι σε έξαρση, όχι βέβαια με την μορφή των ληστειών αλλοτινών εποχών, αλλά προσαρμοσμένη στα σημερινά δεδομένα, αφού τα άλογα αντικαταστάθηκαν από τα αυτοκίνητα, τα καριοφίλια και τα εμπροσθογεμή τυφέκια με τα καλάσνικοφ, με τα νέα τελειοτάτου τύπου υπνωτικά και παραλυτικά σπρέι και με εμφανή την διαφορά του χώρου ή των χώρων που κατοικούσαν οι ορεσίβιοι ληστές, ενώ σήμερα ο ληστής μπορεί κάλλιστα να είναι ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας.
Αυτό το φαινόμενο το κοινωνικό και πανανθρώπινο που υπάρχει σε όλα τα σημεία του πλανήτη δεν εξέλειψε ούτε πρόκειται να ελλείψει παρότι είναι καταδικαστέο από όλες του κόσμου τις κοινωνίες.
Στην περιοχή μας οι ληστές, οι άνευ αισθημάτων - φαινομενικά - άνθρωποι που συλλαμβάνονται δικαζόταν και καταδικαζόταν και ενίοτε εκτελούντο για τις πράξεις τους και μάλιστα κατά τρόπο απάνθρωπο και διαπομπευόταν - νεκροί όντες - ανά τις οδούς και τα ρύμας προς παραδειγματισμό, τραγουδήθηκαν από τον ίδιο τον λαό και η δημοτική μούσα έγραψε ποιήματα που μελοποιήθηκαν και τραγουδήθηκαν τις παλαιότερες εποχές, αφού πολλοί από αυτούς τους ληστές ήταν οι νεώτεροι "Ρομπέν των Δασών", ήταν οι άνθρωποι που πολλές φορές εξανάγκαζε η ίδια η πολιτεία και η κρατική αναλγησία να βγουν στο "κλαρί" και να ληστεύουν κυρίως τους πλούσιους και τα κρατικά ταμεία.

Στο εξαιρετικό αυτό ιστορικό πόνημα ο ταλαντούχος του πνεύματος εκπαιδευτικός Ευριπίδης Μακρής αναφέρεται στην ζωή και στη δράση δεκάδων επώνυμων ληστών, των ληστοσυμμοριών που έδρασαν στην κεντρική και στην δυτική Ελλάδα και στην Βόρεια Ήπειρο. Κάλλιστα το βιβλίο αυτό μπορεί να χαρακτηριστεί σαν μία καλογραμμένη, με πλήρη στοιχεία και αποδείξεις διατριβή που έχει σαν πηγές όσα έχουν καταγραφεί, όσες αναφορές και όσα ενθυμούνται οι παλαιότεροι και οι απόγονοι των ληστών, των πρωταγωνιστών της δράσης, των αρχιληστών, τα τραγούδια που γράφτηκαν γι' αυτούς και τα οποία βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας.
Ορθά αντιδιαστέλλεται στο βιβλίο η κλοπή από την ληστεία, έννοιες οι οποίες παρότι είναι συνυφασμένες ως προς το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα εν τούτοις διαφέρουν στο ότι η ληστεία επιβάλλεται δι' εξαναγκασμού ενώ η κλοπή διενεργείται κρυφίως.
Εκτενής είναι η αναφορά του συγγραφέα στη ζωή και το έργο των ληστών που πολλοί και ίσως οι πλείστοι εξ αυτών πολέμησαν τα μαύρα χρόνια της τουρκικής σκλαβιάς για την απελευθέρωση της πατρίδας και οι αγώνες τους ουδέποτε αναγνωρίστηκαν από την επίσημη Πολιτεία, όπως εξακολουθεί να γίνεται και στις μέρες μας, ακόμη με αποτέλεσμα να αναγκάζονται να βγαίνουν στα βουνά, να αναζητούν, να επιβάλλουν το δικό τους δίκαιο και να εφαρμόζουν τον μοναδικό δικό τους κώδικα τιμής, των κώδικα των ληστών που ήταν σεβαστός από όλους. Τα δέκα έξι άρθρα του κώδικα αυτού, όπως παρατίθενται, φανερώνουν την σκληρή πραγματικότητα και τους φοβερούς για τα μέλη των ληστοσυμμοριών κανονισμούς και διατάξεις που τηρούσαν άπαντες με ευλάβεια.
Στις σελίδες του βιβλίου με μοναδική αφηγηματικότητα αναφέρονται και διατραγουδούνται ληστείες που συγκλόνισαν την ζωή του τόπου την εποχή που έλαβαν χώρα καθώς και οι δράσεις ονομαστών ληστών μιας εκατονταετίας, αυτών που έδρασαν στην Δυτική Ελλάδα, στην Ήπειρο και Μακεδονία από την εποχή του μεγάλου διώκτη τους Αλή Πασά.

Αναφέρονται οι σημαντικότερες των ληστειών και των πρωταγωνιστών αυτών, όπως η ληστεία των Νεγάδων, η λεηλασία των Φραγκάδων από τον Κακαράντζα, η ζωή των γνωστών από το τραγούδι τους Μπιρμπίλη και Μενούση, οι Νταβελαίοι, ο Λεωνίδας Χατζηπύρρος, οι ληστρικές επιδρομές στο Σκαμνέλι, ο Νικόλας Λιάκος, ο Θανάσης Μπαλατσός, ο Βαγγέλης Τάκης, ο Θύμιος Γάκης, η απαγωγή της Βασιλαρχόντισσας, η ληστεία του άρχοντα Πλακίδα στο Κουκούλι Ζαγορίου, ο Μουσακή Γκέκας, οι περίφημοι Ρεντζαίοι, οι Κουμπαίοι καθώς και οι ονομαστότεροι των ληστών και οι πιο σημαντικές ληστείες της Κεντρικής Ελλάδας που αναφέρονται στο δεύτερο μέρος του βιβλίου.
Με το συγγραφικό αυτό έργο ο Ευριπίδης Μακρής φέρνει στην μνήμη παλιές εποχές από τους τελευταίους "βασιλείς των Θεών". Έρχονται στο συγγραφικό φως με μία μοναδική γλαφυρότητα και συνοχή οι "κορυφαίοι", οι πιο "διάσημοι" των ληστών που τραγούδησε ο λαός μας, για να καταλήξει πολύ φιλοσοφημένα και καίρια στην παιδαγωγική θεώρηση του Ρουσώ "Ουδείς εκών κακός"! Ο ευαίσθητος ελληνικός λαός, όπως πολύ σωστά υπογραμμίζει ο κ. Μακρής, με το αλάθητο κριτήριο του έβλεπε, μέτραγε, ζύγιζε τον καθένα και την κάθε ενέργεια του και τους τραγούδησε ή τους έκλαψε, τους ειρωνεύτηκε ή τους επαίνεσε, τους κατεδίκασε αλλά και τους θαύμασε. Και δεν έγραψε μονάχα τραγούδια αλλά και πολλά ιστορήματα και φανταστικό λαϊκό αναγνώσματα στηριζόμενα στην ζωή και στις δράσεις των ληστών. Η αναδρομή και ο συνειρμός με τα σημερινά δρώμενα των κλεφτών και των ληστών θεωρείται λίαν επιτυχής και ρεαλιστική και παραλληλίζει τις ενέργειες και τις ανθρώπινες στιγμές των ανθρώπων εκείνων, των σκληρών και άτεκτων, που και σήμερα δρουν σε όλα τα μήκη και πλάτη της υδρογείου και γινόμαστε καθημερινά μάρτυρες των δράσεων αυτών διακατεχόμενοι από πλήθος διαφορετικών συναισθημάτων. Γιατί και σήμερα υπάρχουν ονομαστοί ληστές, υπάρχουν και σήμερα σύγχρονοι Νταβέληδες. όπως ο ληστής με τις γλαδιόλες και όλοι παράνομοι που συνελήφθησαν και απέδρασαν από τις φυλακές με φανταστικό τρόπο, άνθρωποι που ληστεύουν και προβαίνουν σε έργα ευποιίας που βοηθούν τους συνανθρώπους τους, που συμπάσχουν μαζί τους και προβληματιζόμενοι ο λαός να κρίνει αυτούς όχι μόνο με την ψυχρή λογική αλλά και με το συναίσθημα.